Wat is holistische psychologie?

Sinds enige jaren is er een groeiende belangstelling voor holistische psychologie. In deze benadering staat centraal dat het welzijn van een mens begrepen en verbeterd kan worden door naar het hele plaatje van lichaam, hoofd en ziel te kijken. Dit is tegengesteld aan veel traditionele medische en psychologische methoden waar naar afzonderlijke delen gekeken wordt. Bijvoorbeeld in de psychologie naar de geest en in de medische wereld naar het lichaam. Dat is een dualistisch systeem: er wordt niet of amper naar de samenwerking tussen verschillende systemen gekeken. In zowel de psychologie- als medische wereld lijkt langzaam een verschuiving te ontstaan van dualistisch naar holistisch. Benieuwd geworden naar wat een holistische benadering precies inhoudt? Lees dan verder!

Mentaal, fysiek en spiritueel welzijn

In de holistische psychologie staat mentaal, fysiek en spiritueel welzijn centraal. Nu denk je misschien; spiritueel welzijn? “Dat is niets voor mij, daar geloof ik niet in!” Spiritualiteit kan echter ook breder gezien worden dan bijvoorbeeld het klassieke beeld van tarotkaarten of astrologie. Het kan bijvoorbeeld worden gezien als de aangeboren intuïtie waarover iedere mens beschikt, die verwijst naar de onbewuste wijsheid. Een voorbeeld hiervan is dat zwangere vrouwen intuïtief weten hoe ze moeten bevallen, ook al hebben ze het nog nooit eerder gedaan. Spiritualiteit kan dus gaan over de verbondenheid met jezelf. Met je lichaam, je emoties en je goedheid. Veel mensen ervaren dit als een verbondenheid met hun ziel, of hun authentieke zelf. Wanneer je in verbinding staat met je authentieke zelf, drijft dit je aan dingen te doen die echt bij je passen en je energie geven. Dat je bijvoorbeeld een bepaald beroep uitoefent omdat dat voelt als je roeping. Het voedt ook de verbondenheid met de wereld om je heen. In andere woorden: de verbinding met het grotere geheel. Zo heeft bijvoorbeeld in de natuur zijn over het algemeen hetzelfde effect op mensen. Het vermindert namelijk stress en verbetert de stemming. Er zit dus iets in de mens wat van nature steeds dezelfde interactie aangaat met de natuur. Dit betekent dat we verbonden zijn. Verbonden met een groter geheel. Wanneer je dit goed kan voelen, kan er een drang ontstaan om goede dingen te doen, bijvoorbeeld voor andere mensen of al het andere dat leeft zoals dieren en de natuur. Dit kan op zijn beurt weer energie geven. 

Onbalans

Wijd uiteenlopende omstandigheden kunnen een psychologische, fysieke of spirituele onbalans veroorzaken. Deze onbalans beïnvloedt vervolgens ook de andere gebieden omdat ze allemaal met elkaar in verbinding staan. Zo kan het bijvoorbeeld dat vast zitten in werk wat je niet leuk en eigenlijk ook niet zo belangrijk vindt (spirituele onbalans) leidt tot lichamelijke klachten zoals hoofdpijn en vermoeidheid en psychische klachten zoals lusteloosheid en frustratie. 

Waardevolle signalen

In de holistische psychologie worden fysieke en psychologische klachten gezien als waardevolle signalen die je vertellen dat er iets niet goed zit.* Als HSP herken je dit waarschijnlijk ook van overprikkeld raken. Als voorbeeld: Je eerste signaal dat je overprikkeld begint te raken is moeite met concentreren. Wanneer je doorgaat merk je dat je daarnaast ook pijn krijgt in je nekspieren. Als je dan alsnog doorgaat, eindig je met een migraineaanval. De signalen worden steeds sterker en ernstiger, net zolang totdat de ‘boodschap overkomt’ en je stopt. In dit geval met wat je overprikkelt. Dit doet je lichaam niet om je te pesten. De enige taak van je lichaam is namelijk om je te beschermen tegen schade. Het probeert je dus met steeds dringendere signalen te waarschuwen voor de schade die je oploopt als je doorgaat op dezelfde voet. Hoe beter je leert luisteren naar je lichaam, hoe minder en zwakkere signalen er nodig zijn en hoe beter je in balans blijft. Wanneer mensen niet luisteren naar signalen of deze verdoven, bijvoorbeeld met medicijnen, alcohol of een heel druk leven, lukt het vaak niet een positieve verandering in hun leven te maken die verband houdt met de oorzaak van de klachten. Er ontstaan dan vaak chronische klachten omdat belangrijke systemen zoals het zenuwstelsel, de hormoonhuishouding en het immuunsysteem ontwricht raken door de langdurige ‘onzichtbare’ stress. Voorbeelden hiervan zijn chronische- pijn of vermoeidheid, angststoornissen, spijsverteringsproblemen en auto-immuunziekten 

De holistische psychologie ziet klachten als een manier waarop het lichaam met ons communiceert.

Hardnekkige patronen

Omdat vaak niet naar de kern van problemen wordt gezocht en deze dan dus ook niet wordt aangepakt, hebben veel mensen het gevoel dat ze ‘vastzitten’. In klachten, maar bijvoorbeeld ook in slechte gewoonten, schadelijk gedrag en problematische patronen. Dit leidt vervolgens tot een slecht zelfbeeld. Gedachten als: “Waarom lukt het niet om te veranderen?”, “Er is iets mis met mij.” en “Ik ben niets waard.” ontstaan dan snel. 

Bewust worden

Veel mensen zijn zich niet bewust van hun hardnekkige negatieve patronen. Het negatieve gedrag dat zich dan steeds automatisch afspeelt voelt op een gegeven moment dan ook niet meer als een keuze, maar als hoe dingen en jezelf ‘gewoon zijn’ en dat dit niet anders zou kunnen zijn. Dit stamt vaak af uit de kindertijd waarin je als het ware door je ouders, leraren, vrienden, de maatschappij en dergelijke om je heen geprogrammeerd wordt in hoe je jezelf, anderen en de wereld om je heen ziet. Deze ‘programmering’ van denk- en gedragspatronen wordt opgeslagen in je brein en blijft actief, zo ook in je volwassen leven. Zo kunnen bijvoorbeeld onopgeloste negatieve ervaringen uit de kindertijd nog iedere dag van je volwassen leven beïnvloeden. De eerste belangrijke stap is dus het bewust worden van automatische negatieve patronen, ze erkennen en durven kijken naar wat eraan ten grondslag ligt. 

Helen

Wanneer je je bewust wordt van onbewuste negatieve patronen en gaat begrijpen waar die ontstaan zijn, kun je gaan verwerken. Op mentaal gebied kan dit bijvoorbeeld bestaan uit leren om negatieve gebeurtenissen in een ander, niet zelfverwijtend, kader te plaatsen en het leren toepassen van reflectie om het gedrag van andere mensen beter te begrijpen om zo het minder op jezelf te betrekken. Op lichamelijk gebied kan je bijvoorbeeld helen door opgekropte oude negatieve emoties te doorvoelen en lichaamstechnieken te leren toepassen om je zenuwstelsel boodschappen van veiligheid te geven. Op spiritueel gebied kan heling bestaan uit uitzoeken wat jij belangrijk vindt en wat je energie en zingeving geeft. Dit kan je dan vervolgens meer een plek geven in je leven.

Via een holistische benadering wordt er gewerkt op verschillende vlakken tegelijkertijd en dat heeft de gebundelde kracht om diepe wonden te helen en dichter te komen bij het authentieke zelf. Vanuit het authentieke zelf zijn we in staat ons echt goed te voelen, emotioneel volwassen te zijn en ons diepgaand te verbinden met anderen. Vanuit deze heling kan het opeens wel gaan voelen dat er een keuze is om negatieve patronen te doorbreken en dit ook vol te houden. 

Genetische aanleg

“Wat nou als ik een genetische aanleg heb voor een bepaalde psychische stoornis of ziekte?” Vroeger werd gedacht dat de genen doorslaggevend waren en dat je dus maar om moest leren gaan met je aanleg omdat je eraan vastzat. Er werd geen rekening gehouden met een mogelijke invloed van trauma’s, leefstijl en omgevingsfactoren. Tegenwoordig is er gelukkig een rooskleuriger perspectief vanuit de epigenetica. Volgens de wetenschappelijke inzichten vanuit de epigenetica ligt onze genexpressie niet vast, zelfs niet door het leven heen. Onze genen worden door ons hele leven heen beïnvloed door interacties die zowel binnen als buiten onze controle liggen. Zo heb je bijvoorbeeld geen invloed op in welk gezin je geboren wordt, maar heb je wel invloed op welke romantische relaties je als volwassene in je leven aangaat of juist beïndigt. De epigenetica laat zien dat we een actieve rol kunnen spelen in ons geluk en welzijn.

Een dagelijks proces 

De holistische psychologie is gestoeld op het principe dat genezing bereikt kan worden wanneer op het niveau van de kern van problemen gewerkt wordt. Daarnaast ziet het genezing als een dagelijks proces dat bestaat uit consequente kleine stappen op verschillende samenhangende vlakken wat uiteindelijk samen een groot effect creëert. Ook is het besef belangrijk dat een ander je kan helpen, maar dat je uiteindelijk zelf verantwoordelijk bent en iedere dag actief deelneemt aan je eigen proces. Er bestaat helaas geen quick fix. Veranderingen leiden in het begin altijd tot ongemak. Dit komt doordat je hersenen ingesteld zijn om te kiezen wat je kent, omdat dat veilig en vertrouwd is. Het is daarom belangrijk om, ondanks het ongemak, kleine maar vastberaden stappen te blijven zetten die je kan volhouden. Nieuwe positieve gewoontes kunnen op die manier inslijten.

Hoewel Hoogsensitief Online geen psychologische behandelingen voor psychische stoornissen aanbiedt, werk ik in mijn coaching wel vanuit het holistische denkkader waarin bovengenoemde onderwerpen aan bod komen. Mijn ervaring is dat deze manier van werken hoogsensitieve mensen vaak intuïtief aanspreekt, ook bij het leren omgaan met hoogsensitiviteit. Spreekt deze werkwijze je aan en ben je nieuwsgierig naar de coachingsmogelijkheden van Hoogsensitief Online? Plan dan gratis een klikgesprek in via de tool. Ik hoop je dan snel te mogen ontmoeten! 

Liefs, Nore

Verder lezen?

• Boek: How to do the work – Nicole Lepera 
• Boek: Wanneer je lichaam nee zegt – Gabor Mate

*Indien je last hebt van fysieke of mentale klachten is het altijd belangrijk om een professional, zoals de huisarts, te bezoeken met deze klachten voor een professionele beoordeling.